A janë Pakistani dhe Irani në prag lufte?

Sulmet e fundit të Iranit ndaj militantëve në Balochistan nuk ishin hera e parë që ai sulmoi territorin pakistanez në vitet e fundit. Por sulmet e fundit me siguri do të shtojnë nervozizmin e Pakistanit, sepse është gjithnjë e më e qartë se fuqia ushtarake e Iranit – dhe gatishmëria e tij për ta përdorur atë – po rritet.

Nga Shahid Javed Burki

A po e përfshin edhe Pakistanin konflikti më i gjerë në Lindjen e Mesme? Përgjigja varet nga Irani. Përfaqësuesit e tij jo vetëm që mbajnë të ndezura armiqësitë rajonale në Gazë, Liban dhe Jemen, por ai gjithashtu mbështet grupet militante që kanë sulmuar pozicionet në Siri, Irak dhe Pakistan – tre vende që janë përgjithësisht miqësore ndaj tij (në shkallë të ndryshme). Sulmet e fundit me raketa dhe dron nga Irani, një fuqi e mundshme bërthamore, në territorin e Pakistanit të armatosur me armë bërthamore janë veçanërisht shqetësuese.

Sulmet e Iranit në Siri, Irak dhe Pakistan janë përgjigje ndaj aktiviteteve armiqësore që ai beson se e kanë origjinën brenda atyre vendeve. Sulmet iraniane në Siri, për shembull, erdhën pas bombave vetëvrasëse që lanë të vdekur rreth 100 njerëz në qytetin iranian të Kermanit. Në njëfarë kuptimi, këto episode nuk ishin asgjë e re. Irani dhe përfaqësuesit e tij kanë luftuar për vite me radhë Shtetin Islamik (ISIS). Vetë presidenti sirian Bashar al-Assad është mbështetur shumë te Irani në luftën kundër ISIS-it (ai gjithashtu në fund përfitoi jashtëzakonisht shumë nga ofensivat e SHBA-së, Izraelit dhe Turqisë kundër grupit).

Ndryshe nga kjo, një sulm i fundit iranian në qytetin irakian të Erbilit, kryeqyteti i Kurdistanit, kishte për qëllim të ndëshkonte Izraelin. Siç tha gjenerali Amir Ali Hajizadeh i Forcave Ajrore të Gardës Revolucionare Islamike të Iranit (IRGC) për televizionin shtetëror iranian më 16 janar, sulmet e fshehta të Izraelit ndaj objekteve bërthamore të Iranit dhe vrasjet e shkencëtarëve të tij bërthamorë janë planifikuar nga një objekt në Erbil. “Duhej të përballeshim me këtë dhe të hakmerreshim në emër të gjakut të dëshmorëve tanë”, shpjegoi ai.

Në mënyrë të ngjashme, sipas ministrit të Jashtëm iranian Hossein Amir-Abdollahian, sulmet në provincën e trazuar të Balochistanit të Pakistanit të njëjtën ditë u drejtuan në një kamp trajnimi për një grup ekstremist sunit. Iranianët pretendojnë se grupi, Jaish al-Adl, është i specializuar në sulmin e pozicioneve përgjatë kufirit të Iranit me Pakistanin dhe së fundmi goditi një stacion policie në Iranin juglindor, duke vrarë 11 oficerë.

I krijuar në vitin 2012, Jaish al-Adl lindi nga ata që mbetën nga Jundallah, një organizatë militante sunite, forca e së cilës u zbeh pasi Irani kapi dhe ekzekutoi liderin e saj, Abdolmalek Rigi, në vitin 2010. Në vitin 2021, IRGC kreu një operacion ndërkufitar për të shpëtuar dy ushtarë iranianë që mbaheshin peng nga grupi. Pas sulmit iranian muajin e kaluar, Ahmed Quraishi, një analist i Lindjes së Mesme me bazë në Islamabad, paralajmëroi se “pakistanezët nuk mund të lejojnë që ky incident të kalojë pa përgjigje. Por hakmarrja, kurdo që të ndodhë, do të jetë e shpejtë dhe do të jetë e befasishme.” Kjo ishte vërtet ajo që ndodhi. Më 18 janar, Pakistani filloi sulmet ajrore kundër grupeve militante në Iran, duke vrarë nëntë persona.

Irani dhe Pakistani kanë akuzuar njëri-tjetrin për vite me radhë se kanë strehuar militantët përgjatë kufirit të tyre të përbashkët prej 559 miljesh. Pakistani ka besuar prej kohësh se Irani po mbështet grupet separatiste në Balochistan dhe në vitin 2017, ai rrëzoi një dron iranian mbi provincë. Por shkëmbimi i fundit i zjarrit do të shtojë nervozizmin e Pakistanit. Është e qartë se Irani beson se mund t’i godasë armiqtë e tij sipas dëshirës. “Ne jemi një fuqi raketore”, tha së fundmi ministri i Mbrojtjes iranian Mohammad Reza Ashtiani për mediat shtetërore. “Aty ku duan të kërcënojnë Republikën Islamike të Iranit, ne do të reagojmë dhe reagimi do të jetë patjetër proporcional, i ashpër dhe vendimtar.”

Prandaj, një nga qëllimet e sulmeve të fundit raketore të Iranit është të tërheqin vëmendjen ndaj programit të tij të armëve që po zhvillohet dhe sofistikohen me shpejtësi. E zbuluar vetëm në vitin 2022, “Kheibar Shekan” e përdorur muajin e kaluar është një raketë e drejtuar tepër e saktë me lëndë djegëse të ngurtë, me një rreze veprimi prej 1,450 kilometrash (900 milje), mjaftueshëm për të arritur në Izrael.

Irani ka bërë një rrugë të gjatë që kur grumbulloi për herë të parë një arsenal raketash Scud të blera nga Libia dhe Koreja e Veriut në vitet 1980. Sot, ai projekton dhe prodhon raketat e veta (si sulmuese ashtu edhe mbrojtëse) dhe këto janë thelbësore për politikat e tij më të gjera ushtarake dhe të jashtme. Duke zhvilluar gjithashtu programet e tij raketore dhe bërthamore, Pakistani nuk ka iluzione për fuqinë ushtarake në rritje të fqinjit të tij.

Megjithëse ministrat e jashtëm pakistanez dhe iranian folën me telefon menjëherë pas sulmit iranian, Pakistani megjithatë ndjeu nevojën për t’u hakmarrë. Dhe megjithëse të dyja palët thanë se kishin shënjestruar grupet militante separatiste që paraqesin kërcënime ndërkufitare, është e vështirë të besohen pretendimet e tyre se incidenti nuk lidhet me konfliktin midis Izraelit dhe Hamasit. Me rritjen e tensioneve, ngjarjet po bëhen gjithnjë e më të vështira për t’u parashikuar.

Për momentin, megjithatë, të dyja qeveritë duken të shqetësuara për të ulur temperaturat. Amir-Abdollahian ka theksuar se Irani “shënjestroi vetëm terroristë iranianë në Pakistan”, jo qytetarë pakistanezë; dhe pakistanezët i kanë justifikuar sulmet e tyre në të njëjtën mënyrë. Të dyja palët theksojnë se kanë pasur marrëdhënie miqësore prej dekadash dhe se synojnë të kthehen në atë status quo. Por për sa kohë që ushtritë dhe forcat përfaqësuese do të rrisin tensionet dhe do të shfrytëzojnë mjegullën e luftës, askush nuk mund të hedhë poshtë mundësinë e rrezikut të dhunës së përtërirë midis këtyre dy fuqive rajonale.